રશિયન વૈજ્ઞાનિકો સાઇબેરીયન શહેર નોવોસિબિર્સ્કમાં ભૂતપૂર્વ બાયોવેપન્સ લેબમાં પ્રાચીન વાયરસને પુનર્જીવિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. આ વાયરસ લગભગ 5 લાખ વર્ષોથી નિષ્ક્રિય પડ્યા છે. વેક્ટર સ્ટેટ રિસર્ચ સેન્ટર ઓફ વાઈરોલોજીના વૈજ્ઞાનિકો મેમોથ્સ અને પ્રાચીન ગેંડા જેવા હિમ યુગના જીવોના સચવાયેલા શબની તપાસ કરી રહ્યા છે. તેમનો હેતુ આ જીવોના મૃત્યુનું કારણ બનનારા સંક્રમણને શોધવા અને તેનો અભ્યાસ કરવાનો છે. નિષ્ક્રિય વાયરસ વાળા મૃત પ્રાણીઓનો અભ્યાસ જોખમી માનવામાં આવે છે, કારણ કે આનાથી જૂની બીમારી જીવંત પ્રાણીઓમાં ફેલાઈ શકે છે.
4 થી 5 લાખ વર્ષ જૂના છે આ વાયરસ
એક્સ-માર્સેલી યુનિવર્સિટીના નેશનલ સેન્ટર ઓફ સાયન્ટિફિક રિસર્ચના પ્રોફેસર જીન-મિશેલ ક્લેવરીએ જણાવ્યું હતું કે રશિયાનું વેક્ટર સંશોધન કેન્દ્ર ખૂબ જોખમી છે. આપણી રોગપ્રતિકારક શક્તિએ ક્યારેય આવા વાયરસનો સામનો કર્યો નથી. આમાંના કેટલાક બે લાખથી ચાર લાખ વર્ષ જૂના હોઈ શકે છે. મને ખાતરી નથી રાખી શકતો કે બધું અપ ટુ ડેટ છે.
રશિયાની ઇલ લેબમાં ખતરનાક વાયરસનો સંગ્રહ
સપ્ટેમ્બર 2019માં રશિયાની આ લેબમાં ગેસ વિસ્ફોટ થયો હતો. આ લેબમાં બ્યુબોનિક પ્લેગ, એન્થ્રેક્સ અને ઇબોલા સહિતના અત્યંત ખતરનાક રોગોના વાયરસ રાખવામાં આવ્યા છે. આ વિસ્ફોટમાં લેબનો એક કર્મચારી ખરાબ રીતે દાઝી ગયો હતો. 2004માં આ લેબમાં થયેલી ભૂલને કારણે એક વૈજ્ઞાનિકનું મોત થયું હતું. તે વૈજ્ઞાનિકે આકસ્મિક રીતે ઇબોલા વાયરસથી ભરેલી સોય ઘોપી કાઢી હતી. આ લેબ દુનિયાના એવા બે સ્થળોમાંથી એક છે જ્યાં જીવલેણ શીતળાના વાયરસનો સંગ્રહ કરવામાં આવે છે.
રશિયાનો દાવો – આ લેબ સુરક્ષિત છે
આ રશિયન લેબ હંમેશા દાવો કરે છે કે તે સુરક્ષિત રીતે સંચાલિત થઈ રહી છે. જોકે, યૂક્રેન પર પુતિનના આક્રમણ બાદથી પશ્ચિમી વૈજ્ઞાનિકો અને રશિયન વૈજ્ઞાનિકો વચ્ચે વાતચીત બંધ થઈ ગઈ છે. આ પછી, ઘણા પશ્ચિમી વૈજ્ઞાનિકોનું માનવું છે કે આ લેબ લોકોના સ્વાસ્થ્ય માટે સંભવિત જોખમ બની શકે છે.
એક્સપર્ટે કહ્યું- થઈ શકે છે દુર્ઘટના
કિંગ્સ કોલેજ લંડનના બાયો સિકયોરોટી એક્સપર્ટ ફિલિપા લેન્ટઝોસે ચેતવણી આપી કે સૌથી સુરક્ષિત પ્રયોગશાળાઓમાં પણ ખરાબી આવી શકે છે. તેમણે કહ્યું કે ઘણા લોકો વિશ્લેષણ કરી રહ્યા છે તેઓને ખાતરી નથી કે તેનો કોઈ ફાયદો થશે. હાલમાં તેના જોખમો વધુ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. સામાન્ય રીતે લેવામાં આવતી તમામ સાવચેતીઓ હોવા છતાં પણ દુર્ઘટનાઓ હજુ પણ થઈ શકે છે.
આ વાયરસ -55 ડિગ્રી તાપમાનમાં દબાયેલા મળ્યા હતા
વેક્ટરમાં અભ્યાસ કરાયેલા પ્રાણીઓની શોધ યાકુટિયાના પ્રદેશમાં કરવામાં આવી હતી, જ્યાં તાપમાન -55 ડિગ્રી જેટલું નીચું પહોંચી શકે છે. આ એ જ સાઇટ છે જ્યાં તાજેતરમાં ફ્રેન્ચ વૈજ્ઞાનિકો દ્વારા એક ડઝન કરતાં વધુ પ્રાગૈતિહાસિક વાયરસની ઓળખ કરવામાં આવી હતી. પેન્ડોરાવાયરસ યેડોમા નામનો આવો જ એક વાયરસ પર્માફ્રોસ્ટ-સંરક્ષિત મેમથ, ઊની ગેંડા અને પ્રાગૈતિહાસિક ઘોડાઓના શરીરમાં ઉદ્ભવ્યો હતો. આ પહેલીવાર નથી જ્યારે વૈજ્ઞાનિકોએ ફ્રિજિડ ઇકોસિસ્ટમની અંદર પ્રાચીન વાયરસની શોધ કરી હોય.